Kuyruk sürtmesi, her tür ticari veya sportif hava aracında rastlanabilecek bir olay olup, genellikle kalkış ve iniş sürecinde meydana gelir. Bu olay, uçağın kuyruğunun pist veya yüzeyle temas etmesiyle gerçekleşir ve ciddi yapısal hasarlara yol açabilir. Özellikle yeni tip uçakların filoya dahil edilmesi ve pilotların bu uçaklara adaptasyon sürecinde daha sık karşılaşılabilir.
Kuyruk sürtmesinin önünü almak için üretici firmalar, darbeyi emici kalkan (Tail Skid), otomatik hız kırıcı açılımı (Auto Speed Break Deployment) ve inişte otomatik burun yukarı kontrolü gibi teknolojiler geliştirmiştir. Ancak insan faktörü ve diğer operasyonel şartlar, bu riskin tamamen ortadan kalkmasını zorlaştırmaktadır.
Kuyruk Sürtmesinin Yaygın Sebepleri
Kuyruk sürtmesinin nedenleri hem kalkış hem de iniş aşamalarında farklı faktörlerle ilişkili olabilir. İşte bu durumun temel sebepleri:
Kalkışta Yaşanan Faktörler
- Yetersiz veya Yanlış Stabilizer Ayarı Kalkışta, ağırlık merkezi (Center of Gravity) hesaplamalarının hatalı yapılması veya bu değerlerin Uçuş Yönetim Bilgisayarına (FMC) yanlış girilmesi sonucu stabilizer pozisyonu hatalı ayarlanabilir. Bu durum, kalkışta burun yukarı konumuna fazla eğilim oluşturarak kuyruk sürtmesine neden olabilir.
- Hız ve Rotation Koordinasyon Bozukluğu Düşük kalkış hızında, uçağın burun yukarı çekilmesi için yeterli kuvvet oluşabilir ancak uçuşun gerçekleşmesi için hız yetersiz kalabilir. Bu durumda uçağı havalandırmak için yapılan devamı rotasyon, kuyruk sürtmesine yol açabilir.
- Aşırı Rotation Yeni uçak tiplerine geçişte pilotlar, önceki tipteki alışkanlıkları nedeniyle gereğinden fazla rotasyon uygulayabilir. Bu yanlış hareket, kuyruğun yere temas etmesine sebep olabilir.
- Hatalı Flight Director (FD) Kullanımı Boeing tipi uçaklarda FD, kalkıştan sonra 35 feet irtifada doğru pitch bilgisini verir. Bu aşamada yanlış referans alınması, kuyruk sürtmesine zemin hazırlayabilir.
İnişte Yaşanan Faktörler
- Stabil Olmayan Yaklaşma Yanlış alçalma planı veya hava trafik kontrolünün yanlış yönlendirmesi gibi sebeplerle uçak, son yaklaşmaya yüksek hız ya da irtifada girebilir. Bu durum, iniş sırasında burun yukarı hareketinin artmasına ve kuyruk sürtmesine neden olabilir.
- Hatalı Palye İniş esnasında aşırı yumuşak bir iniş yapma çabası, iniş palyesinin uzamasına neden olabilir. Islak pistlerde bu durum, kuyruk sürtmesi riskini artırır.
- Hatalı Yan Rüzgar Tekniği Yan rüzgarın etkisini azaltmak için verilen rudder hareketleri, uçağın süzülme oranını artırabilir ve bu da kuyruk sürtmesine yol açabilir. Özellikle ani rüzgar değişimleri, pilotların tepki süresini azaltarak riski yükseltebilir.
- Pas Geçmede Aşırı Rotation Pas geçme kararının hızlı bir şekilde uygulanması sırasında ani rotasyon hareketleri, uçağın kuyruğunun yere temas etmesine sebep olabilir.
Kuyruk Sürtmesini Azaltmak İçin Alınan Önlemler
Uçak üretici firmaları, kuyruk sürtmesi riskini azaltmak için çeşitli teknolojiler ve protokoller geliştirmiştir. Bunlar arasında:
- Tail Skid: Kuyruğun yere temasından kaynaklanan darbe şiddetini azaltan bir koruma kalkanı.
- Auto Speed Break Deployment: İniş sırasında otomatik hız kırıcı sistemi.
- Otomatik Pitch Kontrolü: Burun yukarı hareketini optimize eden sistemler.
Bu sistemler, kuyruk sürtmesinin etkilerini azaltmakla birlikte, pilot eğitimleri ve deneyimi de kritik öneme sahiptir. Pilotlar, simülatör çalışmaları ve teorik eğitimlerle bu riskleri en aza indirebilir.
