Rüzgarın hızı, çoğunlukla metre/saniye (m/s) veya kilometre/saat (km/saat) cinsinden ifade edilir. 10,8 m/s’ye kadar olan rüzgarlar “normal” kabul edilirken, 10,8 m/s’nin (38,8 km/saat) üzerindeki hızlar güçlü rüzgar olarak tanımlanır. 17,1 m/s’den (61,2 km/saat) daha hızlı esen rüzgarlar ise fırtına olarak sınıflandırılır.
Knots biriminde ifade edilen rüzgar hızları da önemlidir. Örneğin, 5 knots hafif rüzgarı ifade ederken, 30 knots fırtınamsı rüzgar anlamına gelir. Rüzgar hızı 34 knots’a ulaştığında fırtına olarak tanımlanır.
Fırtına ve Kasırga Şiddeti
Fırtınalar, artan şiddetle kasırgaya dönüşebilir. Kasırgalar üç temel aşamada oluşur:
- Tropik Alçak Basınç: Rüzgar hızı saatte 38 milin altındadır. Dönen bulutlar ve yağmur görülür.
- Tropik Fırtına: Rüzgar hızı saatte 39-74 mil arasındadır.
- Kasırga: Rüzgar hızı saatte 74 milin üzerindedir.
Kasırgalar çoğunlukla tropikal bölgelerde görülür. Subtropikal ve tropikal iklim kuşağındaki sıcak denizler, bu doğal afetlerin oluşumuna zemin hazırlar.
Türkiye’de Fırtınalar
Türkiye’de kuvvetli rüzgarlar ve fırtınalar en çok Balıkesir, İzmir, Konya, Kayseri, Kars ve Elazığ gibi illerde görülür. Hortum olayları ise Antalya, Mersin, Hatay, Ankara, Zonguldak ve Ardahan’da kayıtlara geçmiştir. Tokat, bugüne kadar ölçülen en hızlı rüzgarlara sahne olmuştur.
Kasırga, Marmara Bölgesi’nde nadiren de olsa görülebilir. Ancak genellikle Karayipler, Orta Amerika ve Meksika Körfezi gibi bölgelerde yoğundur.
En Şiddetli Rüzgarlar
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), 10 Nisan 1996’da Avustralya’nın Barrow Adası’nda yaşanan saatte 408 km hızındaki rüzgarı, kayıtlardaki en şiddetli rüzgar olarak kabul etmiştir. Bu olağanüstü hız, Olivia adı verilen tropikal siklonun sonucunda gerçekleşmiştir.
Rüzgarlı Havaların Belirtileri
Rüzgarlı hava genellikle doğa işaretleri ile anlaşılabilir:
- Gökyüzü güneş doğarıken kırmızı bir renkteyse, rüzgarlı hava yakındır.
- Ay parlak, ancak güneş puslu ise fırtına ihtimali vardır.
- Soluk ve dumanlı bir gökyüzü fırtına habercisidir.
- Gökyüzündeki kavisler ya da halkalar fırtınaya işaret eder.
Uçaklar İçin Tehlikeli Rüzgar Hızı?
Uçaklar için tehlikeli rüzgar hızları, uçuş güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Genellikle uçaklar, yerden yüksekliğe göre rüzgar hızına karşı dayanıklıdır, ancak her uçak tipi farklı sınırlara sahiptir.
Tehlikeli Rüzgar Hızı: Uçaklar için tehlikeli sayılabilecek rüzgar hızları genellikle 100 knot (yaklaşık 185 km/saat) ve üzeri kabul edilir. Bu hızlar, özellikle kalkış ve iniş sırasında büyük riskler oluşturabilir. Hızlı rüzgarlar, uçağın stabilitesini bozabilir ve kalkış ile iniş sırasında zorluklar yaşanmasına yol açabilir.
Uçakların Dayanabileceği Rüzgar Hızı: Uçaklar, tasarımlarına ve tiplerine bağlı olarak farklı rüzgar hızlarına dayanabilirler. Örneğin, küçük uçaklar genellikle saatte 30-40 knot rüzgarlara dayanabilirken, büyük ticari uçaklar 60-70 knot rüzgarlara kadar dayanabilir. Ancak, rüzgarın yönü (yandan rüzgar, karşı rüzgar) ve uçuşun fazlasıyla önemli olduğu unutulmamalıdır.
Yüksek rüzgar hızları, havaalanlarının kapanmasına veya uçuşların iptal edilmesine neden olabilir. Her uçuş öncesinde, hava durumu koşulları dikkate alınarak uçuş güvenliği için uygun önlemler alınır.
Hortumlar ve Kasırgalar
Hortumlar daha dar bir alanı etkileyen, ancak kasırgalara göre çok daha güçlü rüzgarlara sahiptir. Fujita Ölçeği’ne göre F0’dan F5’e kadar sınıflandırılan hortumlar, en yüksek kategoride saatte 500 km hıza ulaşabilir.
Batı Kuzey Pasifik Okyanusu’nda görülen tropikal fırtınalara “tayfun”, Atlantik ve Pasifik’in diğer alanlarında görülenlere ise “kasırga” denir.
Rüzgar ve Fırtına İçin Teknik Bilgiler
- Hakiki Rüzgar: Sabit bir noktadan ölçülen rüzgardır.
- Nispi Rüzgar: Hareketli bir teknenin pruvasından ölçülen rüzgardır.
Son olarak, rüzgar, alçak basınç ile yüksek basınç arasındaki hava akımından kaynaklanır ve bu doğal olay, yaşamımızı çeşitli yönlerden etkiler.
